Nieuwe SSD/harde schijf plaatsen en Windows overzetten

Deze pagina gaat over het plaatsen van een nieuwe interne schijf ter vervanging van een oude harde schijf. De PC krijgt daarmee extra opslagruimte en wordt er ook nog eens sneller van! De oude harde schijf kan vervolgens worden gebruikt voor het maken van back-up's (zie de pagina automatisch een back-up maken met SyncBack). Wordt de oude harde schijf vervangen door een nieuwe, dan is het noodzakelijk Windows opnieuw te installeren. De oude harde schijf (met de persoonlijke gegevens) kan in de tussentijd veilig worden weggelegd. Mochten er problemen voordoen, dan kan de oude schijf altijd nog worden teruggeplaatst. Is het installeren van Windows op de nieuwe harde schijf succesvol verlopen, dan kan de oude harde schijf worden aangesloten (bijvoorbeeld in een externe case) om vervolgens de persoonlijke gegevens over te sluizen naar de nieuwe harde schijf.

Nieuwe harde schijf plaatsen

Het kan gelukkig ook eenvoudiger. Het huidige systeem kan namelijk worden overgezet naar de nieuwe harde schijf door gebruik te maken van (gratis) image-software. Het gehele systeem (inclusief de persoonlijke gegevens) worden daarmee simpelweg van de oude naar de nieuwe schijf overgezet. Tenslotte kan de oude schijf worden vervangen door de nieuwe en de klus is geklaard.

TIP: Het is verstandig de statische elektriciteit eerst te laten ontsnappen voordat de kast wordt openmaakt. Dit kan door bijvoorbeeld tegelijkertijd de geaarde verwarming en het ijzeren frame van de PC aan te raken. Let ook op dat de printplaat aan de onderkant van de harde schijf niet wordt aangeraakt of wordt beschadigd.

Oude schijf eruit halen

Het vervangen van de harde schijf is niet echt ingewikkeld. Zet de computer uit en haal de stroom eraf (!). In de meeste gevallen is de harde schijf gemakkelijk toegankelijk (ergens onder de DVD-spelers), doorgaans te herkennen aan de brede 80-aderige datakabel. Haal de datakabel en de voedingskabel (stekker met gele, rode en zwarte draden) voorzichtig los. Daarna kan de harde schijf worden losgeschroefd.

Primary IDE en secondary IDE

Doorgaans zitten er twee IDE-controllers op het moederbord, primary en secondary IDE-controller genoemd. Op elke IDE-controller kan een brede 80-aderige kabel worden aangesloten (zojuist losgekoppeld). Via die IDE-kabels worden de harde schijf en eventueel aanwezige DVD-spelers aangesloten. Per IDE-kabel kunnen maximaal twee schijven/spelers worden aangesloten. Met twee IDE-controllers op het moederbord kunnen dus maximaal vier schijven/spelers worden geïnstalleerd. De losgekoppelde harde schijf zat als het goed is verbonden met de eerste (primary) IDE-controller.

Master en slave

Aangezien er twee apparaten op een IDE-kabel aangesloten kunnen worden, is het zaak dat deze uit elkaar worden gehouden. Dit wordt gedaan door ze een naam te geven: MASTER en SLAVE. Standaard wordt de harde schijf waar Windows op staat, MASTER genoemd. Een eventuele tweede schijf (of DVD-speler) op dezelfde kabel wordt dan SLAVE genoemd. De harde schijf waar Windows op staat is dus doorgaans de MASTER op de primary controller.

IDE- OF SATA-SCHIJF

Er is een verschil tussen IDE/PATA-schijven en SATA-schijven. In dit voorbeeld wordt een IDE-schijf gebruikt, aangesloten met een 80-aderige brede kabel. Een SATA-schijf wordt echter verbonden met een dunne, smalle kabel. De SATA-schijf kan op dezelfde manier worden vervangen als de IDE-schijf. Is deze echter in een RAID-configuratie opgesteld, dan is voorzichtigheid geboden (bij een RAID-configuratie worden twee of meer SATA-schijven aan elkaar gekoppeld). Met een SATA-schijf is het overigens niet noodzakelijk de MASTER en SLAVE toe te wijzen. Een SATA-schijf kan niet in een externe case voor IDE-schijven worden geplaatst, hiervoor is een SATA-variant nodig.


Het vervangen van een harde schijf heeft alleen zin wanneer deze stuk of niet groot genoeg is. Het laatste is doorgaans het geval bij een oudere PC. Een oudere PC is meestal voorzien van een IDE-schijf, vandaar dat deze omschrijving uitgaat van een situatie met een IDE-harde schijf.

IDE/PATA aansluiting harde schijf   SATA aansluiting harde schijf

IDE- versus SATA-aansluiting

Nieuwe schijf instellen als MASTER

Is de oude schijf eruit gehaald, dan kan aan de achterkant van de schijf (daar waar de kabels worden aangesloten) de instelling MASTER/SLAVE worden gewijzigd door een bruggetje (jumper) te plaatsen. Deze zal vermoedelijk nog staan op MASTER of CABLE SELECT (meestal afgekort tot twee letters). De aanwijzingen daarvoor staan bijna altijd aan de bovenkant van de betreffende schijf.

Jumper settings zoals dat op de harde schijf staat (MASTER, SLAVE, CS)

Aan de instellingen van de oude harde schijf hoeft waarschijnlijk niets veranderd te worden. Zorg ervoor dat de nieuwe harde schijf als MASTER staat ingesteld (hij dient immers als vervanging van de oude schijf, die ook als MASTER was ingesteld).

Jumper setting master, slave present

TIP: Op sommige schijven is er keuze uit de opties "SINGLE or MASTER", "SLAVE" en "MASTER (slave present)". Kies de eerste optie wanneer de harde schijf als enige op de IDE-kabel wordt aangesloten, en de derde optie wanneer op de betreffende IDE-kabel tevens een DVD-speler als SLAVE is aangesloten. In bovenstaand voorbeeld is gekozen voor de optie MASTER in combinatie met een aanwezige SLAVE. Door de jumper weg te laten of volledig rechts te plaatsen (fabrieksinstelling) zal de schijf als MASTER functioneren wanneer er geen ander apparaat is aangesloten.

Het inbouwen van deze harde schijf mag nu geen probleem meer zijn. Dit gaat in precies de omgekeerde volgorde van het verwijderen van de oude schijf. De voedingsstekker en de brede IDE-kabel kunnen er maar op één manier in. Zodra de twee stekkers er weer goed in zitten, kan de PC weer op het stroomnet worden aangesloten.

TIP: De IDE-kabel is meestal voorzien van een gekleurde zijkant/rand. De zijde met de gekleurde kant geeft aan dat daar de eerste pin op aangesloten moet worden. De 40 pinnen zijn genummerd, in veel gevallen staat dit ook op de harde schijf vermeld (0-19 en 20-39). Deze nummers zijn in de meeste gevallen ook terug te vinden op de printplaat aan de onderkant van de harde schijf. Het komt er dus op neer dat de gekleurde rand overeen komt met de plek waar pin 0 zit. Pin 0 zit (bijna) altijd direct links van de jumpersettings.

Computer opstarten met de nieuwe harde schijf

Bij het opstarten van de PC zal het BIOS de nieuwe harde schijf detecteren. Doorgaans toont het systeem hiervan bij het opstarten een melding (in tabelvorm), waarbij namen worden gebruikt als primary master, primary slave, secondary master en secondary slave. De nieuwe harde schijf staat ook vermeld in de BIOS-instellingen. De instellingen van het BIOS zijn bereikbaar door tijdens het opstarten op een bepaalde knop te drukken (afhankelijk van het type moederbord, meestal Del).

TIP: In sommige gevallen heeft het BIOS een probleem met het herkennen van een nieuwe harde schijf. Dit komt omdat het betreffende BIOS de nieuwe harde schijf nog niet kent. Dit kan opgelost worden door een BIOS-update, zie daarvoor de aanwijzingen op de website van de moederbordfabrikant. De fabrikant kan met het programma CPU-Z (download: www.cpuid.com/softwares/cpu-z.html) worden achterhaald. Gelukkig kan Windows nog steeds worden opgestart door de oude harde schijf terug te plaatsen...

LET OP: Op de nieuwe harde schijf staat nog geen besturingssysteem, de computer zal daarom met een foutmelding komen. Geen zorgen, deze wordt in de volgende stappen geïnstalleerd.

Partitioneren en Windows op de normale wijze installeren

Windows kan nu worden geïnstalleerd door op te starten vanaf de Windows DVD en de instructies te volgen. Het is verstandig daarbij direct de gewenste omvang van de C:-partitie te kiezen. Op de pagina over het partitioneren van een harde schijf staat beschreven hoe het partitioneren tijdens de setup van Windows in zijn werk gaat.

Oude schijf gebruiken

Na de installatie van Windows moeten de persoonlijke gegevens nog worden overgezet van de oude naar de nieuwe schijf. Plaats hiervoor de oude schijf in een externe case (zie ook pagina over het maken van automatische back-up's). De schijf kan ook in het huidige systeem worden bijgeplaatst, bijvoorbeeld als primary slave op dezelfde kabel als de nieuwe harde schijf (de schijf moet dan worden ingesteld als SLAVE). Is er geen externe case voor handen of gaat het om heel veel data dan kan de oude harde schijf ook als MASTER of SLAVE op de tweede IDE-kabel worden aangesloten, naast een eventueel aanwezige DVD-speler (deze kunnen tijdelijk worden losgekoppeld om plaats te maken voor de harde schijf). Zodra de oude schijf is aangesloten, wordt deze vanzelf getoond in de Windows Verkenner. Welke persoonlijke bestanden allemaal moeten worden overgezet, is te lezen op de pagina back-up van gegevens maken.

Het kan gelukkig ook makkelijker: een image overzetten

Het opnieuw installeren van Windows is erg veel werk, en in veel gevallen ook niet nodig wanneer de oude versie nog prima werkt. Sommigen plaatsen daarom liever een nieuwe schijf als slave erbij voor het verkrijgen van meer schijfruimte. Jammer, want zo wordt de dure nieuwe harde schijf slechts gebruikt als extra opslagruimte.

Een nieuwe, grotere harde schijf is normaal gesproken een stuk sneller dan de oude schijf. Dit is direct te merken aan de systeemprestaties! In veel gevallen is het dan ook aan te raden (naast extra RAM-geheugen) een nieuwe, snellere harde schijf te installeren. Zoals eerder gemeld kan de oude schijf dan dienst gaan doen als back-upmedium. Plaats Windows dus altijd op de snelste harde schijf!

Omdat bij een image een exacte kopie van de gegevens op de oude schijf (Windows + persoonlijke gegevens/instellingen + eventueel bestaande ellende) worden gemaakt, is het niet nodig achteraf nog eens de persoonlijke gegevens over te zetten naar de nieuwe schijf. Dit bespaart een hoop werk! Let op: deze methode is alleen aan te raden wanneer de Windows-installatie op de oude harde schijf nog naar behoren (dus zonder problemen) functioneert.

Hoe gaat dat in zijn werk?

Door een image van de oude schijf naar de nieuwe te kopiëren, kan flink wat tijd worden bespaard. Daarvoor moeten zowel de oude als de nieuwe harde schijf (al dan niet tijdelijk) zijn aangesloten. Voor deze tijdelijke actie kan het volgende stappenplan worden gevolgd:

  1. Schakel de PC uit en open de PC, denk aan statische elektriciteit!

  2. Haal de DVD-speler(s) los van de tweede IDE-kabel.

  3. Sluit de nieuwe schijf aan op de tweede IDE-kabel als MASTER.

  4. Start de computer opnieuw op en controleer of beide schijven herkend worden als MASTER in het BIOS.

  5. Kopieer de gegevens van de oude primary master naar de nieuwe secondary master harde schijf (zie verderop).

  6. Schakel de computer weer uit.

  7. Ontkoppel de nieuwe schijf en sluit de DVD-speler(s) weer aan.

  8. Vervang de oude schijf voor de nieuwe (nog niet vastschroeven, controleer eerst de jumpersettings).

  9. Start de computer weer op en test het nieuwe systeem.

  10. 10. Functioneert alles naar wens? Zet dan de computer weer uit, schroef de nieuwe harde schijf vast en sluit de kast.

  11. Maak met Windows Schijfbeheer (bereikbaar via het onderdeel Systeembeheer van het configuratiescherm, Computerbeheer, Schijfbeheer) een nieuwe partitie aan op de nog niet gebruikte ruimte (een uitgebreide partitie met daarin een of meerdere logische stations).

LET OP: Bij stap 3 kan de nieuwe harde schijf ook als SLAVE op de eerste IDE-kabel worden aangesloten, de DVD-speler hoeft dan niet losgekoppeld te worden. In dat geval moeten de jumper settings van beide schijven waarschijnlijk wel worden aangepast. Dat kan lastig zijn wanneer de oude schijf (nog) is ingebouwd.

TIP: Het is niet noodzakelijk de harde schijf vast te schroeven, deze kan gewoon los aan de kabels hangen. Dit geeft geen problemen zolang de printplaat aan de onderkant verder niets aanraakt.

Kopiëren van de oude naar de nieuwe schijf d.m.v. een image

Stap 5, het kopiëren van gegevens van de oude primary master naar de nieuwe secondary master, vraagt nog om een nadere uitleg. Het maken en kopiëren van een image kan met een van de commerciële pakketten zoals Norton Ghost of True Image, maar dat is helemaal niet nodig. Het kan namelijk ook gratis met Partition Saving (download: www.partition-saving.com), al eerder op deze website besproken met betrekking tot het maken van een systeemback-up.

Gratis software voor het maken van een image

Maak om te beginnen een opstartbare MS-DOS CD voorzien van het bestand SAVEPART.EXE (download: www.partition-saving.com). Maak bij voorkeur gebruik van de SchoonePC systeemback-up CD, deze kan namelijk in een handomdraai worden gemaakt (kies optie 8 voor MS-DOS).

TIP: Met HDClone (download: www.miray.de/download/sat.hdclone.html) kunnen de gegevens op de oude harde schijf gemakkelijk vanuit de Windows-omgeving (in plaats van een DOS-omgeving) naar de nieuwe schijf worden gekopieerd. De freeware-versie heeft wel enkele beperkingen ten opzichte van de commerciële variant: zo zijn sommige functies niet beschikbaar en wordt de snelheid van overzetten flink geknepen. Deze beperkingen vormen echter geen probleem bij het klonen van de harde schijf, de gratis variant kan dus prima als alternatieve tool worden gebruikt.

Opstarten vanaf de CD en een image maken

Nadat de computer is opgestart vanaf de CD, kan Partition Saving met het commando SAVEPART worden gestart (zie afbeelding). Kies voor de optie Copy an element, en in het volgende venster voor Disk number 0 (omdat de eerste (master) harde schijf gekopieerd moet worden). In dit scherm moet nu ook de tweede, nieuwe schijf staan, genaamd Disk number 1. Bij de betreffende schijven staat tevens de grootte vermeld. Kies hier de kleinste schijf, we gaan er immers van uit dat de oude schijf (die gekopieerd moet worden) kleiner is dan de nieuwe schijf.

Een image maken van een harde schijf met Partition Saving

Kies vervolgens voor het kopiëren van alle sectoren door in het volgende scherm te kiezen voor Disk - all sectors. In het daaropvolgende venster wordt de bestemming voor de kopie bepaald, in dit geval de overgebleven Disk number 1. Na een controle en een waarschuwing worden alle sectoren gekopieerd van de oude naar de nieuwe harde schijf. Het kopiëren kan erg lang duren, maar is zeker de moeite waard om op te wachten.

LET OP: Wees er zeker van dat de inhoud van de oude schijf wordt gekopieerd naar de nieuwe schijf (en niet andersom), alle gegevens worden namelijk overschreven! Het kan fout gaan wanneer de nieuwe schijf even groot of kleiner is dan de oude schijf…

Schijven omwisselen en PC opstarten

Nu Partition Saving klaar is, kan de computer worden uitgeschakeld en de schijven worden losgekoppeld. Verbind vervolgens de nieuwe schijf als MASTER aan de kabel waaraan voorheen de oude schijf was aangesloten. De eventueel losgekoppelde DVD-speler kan nu ook weer worden aangesloten, de oude schijf kan opzij worden gelegd. Herstart de computer: deze gebruikt nu de nieuwe, grotere harde schijf waardoor het opstarten wellicht een stuk sneller gaat dan voorheen.

TIP: Wil Windows niet opstarten? Herhaal dan de procedure nadat je eerst in het originele systeem de nieuwe harde schijf eenmaal hebt aangesloten zodat hij reeds door Windows is herkend. Leeg voor de zekerheid tevens de registersleutel HKLM\SYSTEM\MountedDevices! Mocht de pagefile op een andere partitie staan zorg er dan tevens voor dat deze als gebruikelijk op de C: schijf is geplaatst.

Extra schijfruimte benutten

In de Windows Verkenner zijn dezelfde partitie(s) te zien als voorheen op de oude schijf (met dezelfde grootte). Bij een overstap van een 80 Gb harde schijf naar een 250 Gb harde schijf blijft dus nog 170 Gb ongebruikt! Op de resterende ruimte kan met Windows Schijfbeheer (bereikbaar via het onderdeel Systeembeheer van het configuratiescherm, Computerbeheer, Schijfbeheer) een nieuwe partitie worden aangemaakt (een uitgebreide partitie met en of meerdere logische stations).

© 2001-2024 - - SchoonePC - Rotterdam - Privacyverklaring