Kanttekeningen bij het kopen van een nieuwe pc

Aanvulling uit nieuwsbrief 132 (24 augustus 2024)

Rondom de introductie van Windows 11 in 2021 werd bekendgemaakt dat Windows 10 nog tot 14 oktober 2025 zal worden ondersteund (zie de levenscyclus van Windows 10). Vier jaar leek destijds nog een eeuwigheid, deze dag komt echter snel dichterbij. Hoewel de upgrade van Windows 10 naar Windows 11 gratis is, moet de pc wel aan de strenge hardware-eisen voldoen die Microsoft heeft opgelegd om de veiligheid van Windows 11 te kunnen garanderen. Voor de vele Windows 10-pc's die niet aan deze hardware-eisen voldoen, vervalt per 14 oktober 2025 de ondersteuning van Microsoft. Er zullen volgend jaar dus vele (vaak nog goed functionerende) pc's naar de schroot worden gebracht... Het gaat om behoorlijke aantallen: per Windows 11-pc draaien in Nederland momenteel nog ruim twee pc's op Windows 10 (bron: Statcounter), en dat heeft vrijwel zeker te maken met de strenge hardware-eisen voor Windows 11. Veel van deze pc's zijn 5 tot 10 jaar oud, functioneren nog prima en zijn voor de betreffende gebruikers nog niet aan vervanging toe.

Welke opties heb je als Windows 10-gebruiker?

Microsoft heeft zelf uiteraard over dit probleem nagedacht, en biedt als tijdelijke oplossing een abonnement aan waarmee Windows 10 minimaal één jaar kan worden voorzien van veiligheidsupdates. Het lijkt echter meer op een nieuw businessmodel, terwijl je dat geld beter kunt investeren in een nieuwe pc met Windows 11...

Gelukkig kunnen de hardware-eisen voor Windows 11 in veel gevallen worden omzeild, wat vrij eenvoudig te doen is met de Rufus-methode. Nadeel is wel dat deze procedure jaarlijks (bij elke onderdelenupdate) opnieuw moet worden doorlopen, en de kans is aanwezig dat Microsoft deze route gaat afsnijden. Voor de doorsnee Windows 10-gebruiker is dat geen prettig vooruitzicht, de verwachting is dan ook dat velen zich gedwongen voelen om een nieuwe pc met Windows 11 te kopen. Of simpelweg blijven doorwerken met een niet meer door Microsoft ondersteunde en dus slecht beveiligde Windows 10-installatie, wat uiteraard niet aan te bevelen is!

Hoe lang wordt Windows 11 dan nog ondersteund?

Microsoft heeft daar zelf nog geen duidelijkheid over gegeven (zie de levenscyclus van Windows 11), het is echter aannemelijk dat de laatste versie van Windows 11 minimaal tot eind 2029 van updates zal worden voorzien. Het blijft vooralsnog echter giswerk, de tijd zal het leren.

Wat doe ik met mijn Windows 10-pc na 14 oktober 2025?

Aanvulling uit nieuwsbrief 135 (9 december 2024)

Het einde van de ondersteuning van Windows 10 is per 14 oktober 2025 een feit, en dat roept de vraag op wat je daarna nog met je Windows 10-pc kan doen. De voor de hand liggende keuze is natuurlijk om gratis te upgraden naar Windows 11. Is dat niet mogelijk omdat de pc niet aan de door Microsoft gestelde hardware-eisen voor Windows 11 voldoet, dan blijven de volgende opties over:

• De hardwareconfiguratie aanpassen
  Wordt niet aan de hardware-eisen voldaan, achterhaal dan met de app Pc-statuscontrole welke hardware het probleem veroorzaakt. Worden bijvoorbeeld beveiligd opstarten (Secure Boot) en/of TPM 2.0 vermeld, controleer dan in het BIOS/UEFI of deze beveiligingsopties alsnog ingeschakeld kunnen worden. Voldoet de hardware echt niet aan de eisen dan kan er ook altijd nog aan de hardware worden gesleuteld. Zo kan voor een prikkie soms nog een TPM 2.0-module op het moederbord worden geprikt. Ligt het probleem echter bij de processor dan wordt het lastiger: een nieuwe (al dan niet tweedehands) processor moet maar net in de socket passen, en vaak is er ook nog een nieuwe Windows-licentie nodig. In dat geval is mijn advies om de hardware-eisen te omzeilen.
• Omzeilen van de hardware-eisen van Windows 11
  Voldoet de hardware niet aan de door Microsoft gestelde hardware-eisen dan kan Windows 11 in veel gevallen nog geïnstalleerd worden door deze eisen te omzeilen. Ondanks alle kritiek op het beleid van Microsoft is er geen enkele indicatie dat de hardware-eisen in de toekomst versoepeld zullen worden, ze willen op het gebied van veiligheid namelijk absoluut geen concessies doen. TPM 2.0 zal dus een harde eis blijven! Daar komt ook nog eens bij dat Microsoft het met elke onderdelenupdate lastiger maakt om de hardware-eisen te omzeilen. Houd er dus rekening mee dat deze route vanaf de 25H2-onderdelenupdate misschien niet meer mogelijk is...
• Onbeveiligd doorwerken met Windows 10
  Velen zullen wellicht de kop in het zand steken en door blijven werken met een onbeveiligde Windows 10-installatie. Dit is ten zeerste af te raden! Naarmate de tijd vordert, wordt het voor kwaadwillenden immers steeds makkelijker om daar misbruik van te maken.
• Een abonnement op Windows-updates afsluiten
  Tegen betaling kan bij Microsoft een abonnement op het ESU-programma (Extended Security Updates) worden afgesloten zodat Windows 10 ook na 14 oktober 2025 nog van veiligheidsupdates wordt voorzien. Microsoft heeft nog niet bekendgemaakt hoeveel dit abonnement gaat kosten, volgens recente geruchten lijkt het er echter op dat particulieren tegen betaling van 30 dollar (28 euro) de ondersteuning voor een periode van maximaal één jaar kunnen verlengen.
  LET OP: Volgens de laatste informatie wordt dit abonnement een jaar lang gratis beschikbaar gesteld aan particulieren (zie de informatie uit nieuwsbrief 141).
• Offline doorwerken met Windows 10
  Hoe langer een pc zonder veiligheidsupdates wordt gebruikt, hoe groter het risico. Wordt de pc echter van internet afgesloten, bijvoorbeeld door de netwerkkabel eruit te trekken en/of de WiFi-verbinding te verbreken, dan kan je er veilig mee doorwerken (elders op deze website leg ik uit hoe je de internetverbinding kan verbreken en tegelijkertijd de toegang tot het eigen netwerk kan behouden!). Deze oplossing is met name interessant wanneer je nog met een programma werkt dat niet compatibel is met Windows 11, mits deze natuurlijk zonder internet kan functioneren. Beschik je inmiddels over een Windows 11-pc dan is het ook een optie om een virtuele Windows 10-pc (zonder internetverbinding) aan te maken.
• Overstappen op een alternatief besturingssysteem
  Ook het installeren van een alternatief besturingssysteem behoort tot de mogelijkheden (zoals Linux Mint of Ubuntu). Gezien de tijd die het kost om zo'n nieuw besturingssysteem onder de knie te krijgen, is het update-abonnement wellicht aantrekkelijker.
• De pc een andere functie geven
  Met specifieke software kan een oude Windows 10-pc ook een andere functie krijgen, zo kan deze bijvoorbeeld met software zoals TrueNAS worden ingezet als netwerkschijf. Houd wel het energieverbruik van de pc in de gaten! Loopt dat de spuigaten uit dan is de aanschaf van een echte NAS onderaan de streep waarschijnlijk goedkoper.
• De pc naar een milieupark of kringloopwinkel brengen
  Is het vanwege ontoereikende hardware niet meer mogelijk om Windows 10 te upgraden naar Windows 11 en voel je niets voor bovenstaande opties dan zit er niets anders op dan ook jouw pc op de door Microsofts beleid veroorzaakte computerafvalberg te gooien... Mocht er overigens nog een kringloopwinkel in je buurt zitten, dan kan de pc misschien nog een tweede leven krijgen nadat deze van een alternatief besturingssysteem is voorzien.

Aanvulling uit nieuwsbrief 136 (9 januari 2025)

Is het installeren van een virusscanner een oplossing?

Menig lezer wil graag met Windows 10 blijven doorwerken. Mij is dan ook al meerdere keren gevraagd of de gaten in Windows 10 (die gegarandeerd ontstaan na het beëindigen van de ondersteuning van Microsoft) wellicht gedicht kunnen worden met commerciële beveiligingssoftware. Helaas is dat geen werkbare oplossing, gaten zijn immers niet te dichten door er een pleister overheen te plakken. Er is ook geen enkele fabrikant die expliciet claimt dat toekomstige gaten in Windows 10 op tijd en\of volledig gedicht kunnen worden, dat zegt genoeg.

PC de deur uit? Verwijder je gegevens!

Doe je de Windows 10 pc van de hand dan is het uiteraard verstandig om eerst je persoonlijke gegevens grondig te verwijderen. Dat kan het makkelijkst door Windows opnieuw te installeren via Instellingen > Bijwerken en beveiliging > Systeemherstel, onderdeel Deze pc opnieuw instellen, knop Aan de slag, optie Alles verwijderen, optie Lokaal opnieuw installeren (Windows 11 heeft een vergelijkbare optie, deze is te bereiken via Instellingen > Systeem > Systeemherstel, knop Pc opnieuw instellen). Klik op de link Instellingen wijzigen en activeer de opties Gegevens opschonen? en Bestanden van alle stations verwijderen?. Klik tot slot op de knop Bevestigen, knop Volgende.

De wizard is nu klaar om de aangesloten stations te wissen en Windows opnieuw te installeren. Als je er zelf ook klaar voor bent, start de herinstallatie dan met de knop Opnieuw instellen.

Neem het energieverbruik mee in je overweging!

Aanvulling uit nieuwsbrief 137 (15 februari 2025)

Hoewel ik met mijn werk-pc al lang en breed ben overgestapt op Windows 11, had ik ook nog steeds een trage oude desktop-pc met Windows 10 in gebruik. Omdat het einde van de ondersteuning van Windows 10 nabij is, werd het tijd om te beslissen wat ik met deze pc ging doen: vervangen door een nieuwe, of bij Microsoft een jaarabonnement voor Windows 10-updates afsluiten.

De keuze: een mini-pc

De keuze was snel gemaakt op het moment dat mijn oog op een mini-pc viel: een kastje van 10x10x4 cm met een N100-processor (3,4 GHz, 4 kernen), 16 Gb RAM, 500 Gb M2 SSD-schijf (met ruimte voor een tweede schijf!), 2 HDMI-poorten, WiFi, Bluetooth, netwerk- en USB-aansluitingen en een zeer uitgebreid BIOS. En dat voor slechts 199 euro! Er kan eenvoudig een groot beeldscherm, muis, toetsenbord en netwerkkabel worden aangesloten, alsof het een volwaardige desktop-pc betreft. Deze mini-pc is dan wel geen supersnelle pc, maar hij voldoet prima voor dagelijkse werkzaamheden zoals internetten, e-mailen en het werken met Microsoft Office.

TIP: De voorgeïnstalleerde Engelse Windows 11 was met een Windows 11-schijfkopiebestand eenvoudig te updaten naar de Nederlandse Windows 11 24H2-versie.

Korte terugverdientijd door minder energieverbruik

Aangezien deze pc letterlijk 24-7 aan moet blijven staan, was ik sowieso al op zoek naar een energiezuinig alternatief voor de energieslurpende desktop-pc. Wat dat betreft is een mini-pc een verstandige keuze: alles is klein en de hardware wordt nauwelijks warm. Dit zie je dan ook terug in het energieverbruik: waar de wattagemeter bij de desktop-pc 55 Watt aan opgenomen vermogen aangeeft, is dat bij de mini-pc slechts 4 Watt! Op jaarbasis gaat het dus om een energiebesparing van zo'n 447 kWh (0,051 kWx24x365), met de huidige energietarieven is de investering in de vervangende mini-pc dus in nog geen twee jaar terugverdiend!

Nu laat niet iedereen zijn pc continu aan staan, maar zelfs als je dagelijks vele uren achter de pc zit dan wordt een mini-pc met Windows 11 al snel interessanter dan blijven doorwerken op een oude, minder geavanceerde desktop-pc met Windows 10. Als je ook nog de besparing op de abonnementskosten voor de Windows 10-updates meeneemt dan is de keuze snel gemaakt, lijkt mij...

Één jaar extra gratis veiligheidsupdates voor Windows 10

Aanvulling uit nieuwsbrief 141 (14 juli 2025)

Microsoft heeft veel kritiek gekregen op het beëindigen van de ondersteuning van Windows 10 per 14 oktober 2025. Er zijn namelijk nog steeds vele Windows 10-pc's in gebruik die niet aan de strenge hardware-eisen voor Windows 11 voldoen (en daarom niet kunnen worden bijgewerkt naar Windows 11). Deze vaak nog goed werkende pc's zouden eind dit jaar dus massaal naar het milieupark gebracht moeten worden. De verwachting is echter dat de meesten ervoor kiezen om dan maar gewoon onbeveiligd door te blijven werken (wat niet alleen risicovol is voor henzelf maar ook voor andere internetgebruikers...).

Jaarabonnement op veiligheidsupdates

Als reactie op de kritiek besloot Microsoft een jaarabonnement op veiligheidsupdates beschikbaar te stellen (via het Consumer Extended Security Updates (ESU) programma) zodat Windows 10 in ieder geval nog tot 13 oktober 2026 veilig gebruikt kan worden. Voor zover bekend gaat dit abonnement het equivalent van 30 US dollar (excl. BTW) kosten. Windows 10-gebruikers konden dus kiezen uit het aanschaffen van een nieuwe pc, het betalen voor een abonnement of het onbeveiligd doorwerken. Het is dan ook begrijpelijk dat de kritiek er niet minder om werd...

Abonnement één jaar gratis

Microsoft heeft zich blijkbaar afgevraagd hoe hiermee om te gaan, want onlangs werd bekendgemaakt dat de veiligheidsupdates alsnog gratis verkregen kunnen worden! Dat kan op twee manieren: door het inzetten van 1000 Microsoft Rewards-punten (ik moet de eerste Windows 10-gebruiker nog tegenkomen die zoveel punten bij elkaar heeft gespaard...), of nog opmerkelijker: door het maken van een 'online back-up van je instellingen' bij Microsoft.

Waarom komt Microsoft met een gratis abonnement?

De vraag rijst waarom Microsoft de veiligheidsupdates opeens toch 'gratis' beschikbaar gaat stellen. Willen ze bij nader inzien niet verantwoordelijk worden gehouden voor een gigantische afvalberg aan nog goed werkende Windows 10-pc's? Dat lijkt me onwaarschijnlijk. Als Microsoft echt zo bezorgd was dan zouden ze de gebruikelijke ondersteuning voor Windows 10 nog wel even hebben voortgezet. Die veiligheidsupdates moeten ze de komende drie jaar immers toch maken voor de zakelijke gebruikers...

Zou Microsoft de Windows 10-gebruikers dan alvast aan de online opslag willen laten wennen? Menig Windows 10-gebruiker werkt namelijk nog met een lokaal gebruikersaccount (waarbij alle instellingen en persoonlijke bestanden lokaal worden opgeslagen), terwijl het bij Windows 11 verplicht is om het gebruikersaccount aan een Microsoft-account te koppelen (tenzij je dat omzeilt). Alle instellingen staan dan online, al dan niet aangevuld met de persoonlijke bestanden. Volgens Microsoft maakt dit de overstap naar een nieuwe Windows 11-pc makkelijker. Het wantrouwen ten aanzien van deze online opslag is echter groot: velen verdenken Microsoft ervan dat ze op de een of andere manier aan persoonlijke informatie verdienen (bijvoorbeeld door een voor adverteerders waardevol accountprofiel aan te maken). Hoewel dit vermoeden vergezocht is, zullen veel van deze gebruikers zich niet zomaar laten overhalen om hun hebben en houwen met Microsoft te delen...

Er zijn ongetwijfeld genoeg Windows 10-gebruikers bereid te betalen voor een extra jaartje ondersteuning, om zo de aanschaf van een nieuwe pc nog even uit te stellen. Waarom geeft Microsoft dit abonnement dan toch gratis weg? Het antwoord ligt voor de hand: Microsoft wil geld verdienen aan de verkoop van Microsoft 365-abonnementen (bestaande uit het Office-pakket, extra functies van Copilot en 1 TB online opslag in OneDrive). Dat krijgen ze voor elkaar door bij het maken van de back-up voor je instellingen te vragen of je gelijk ook een 'back-up' van de mappen met persoonlijke bestanden wilt maken. Hierbij worden de persoonlijke mappen Documenten, Afbeeldingen en/of Bureaublad automatisch naar de map OneDrive verplaatst zodat de daarin opgeslagen bestanden met de online opslag van OneDrive worden gesynchroniseerd. De gratis online opslagruimte is echter maar 5 GB groot, velen zullen daarom vroeg of laat tegen een volle OneDrive aanlopen (zeker wanneer de map Afbeeldingen regelmatig met nieuwe foto's en video's wordt aangevuld!). Je ontvangt dan van Microsoft het aanbod om extra ruimte bij te kopen door een Microsoft 365-abonnement af te sluiten. Dat levert jaarlijks 99 euro op, en is voor Microsoft veel lucratiever...

Wel een gratis abonnement, geen 'back-up'

Wil je gebruikmaken van het gratis abonnement maar heb je bezwaar tegen het online opslaan van je persoonlijke bestanden? Let dan extra goed op dat je geen back-up van de persoonlijke mappen laat maken! Als dit toch wordt verplicht (hetgeen op dit moment nog niet helemaal duidelijk is), dan kan je nog overwegen om de persoonlijke bestanden buiten de mappen Documenten, Afbeeldingen en Bureaublad om in een lokale map op te slaan. Echt praktisch is dit natuurlijk niet, aangezien deze mappen door de meeste apps als standaard opslaglocatie worden gebruikt. Als alternatief zou je eventueel nog een extra (aan een Microsoft-account gekoppeld) gebruikersaccount aan kunnen maken, speciaal voor het afsluiten van het abonnement (zodat je met een lokaal gebruikersaccount kunt blijven doorwerken). Of dat problemen geeft bij het updaten, zal nog moeten blijken...